دکتر حسن عباسی

براي توضیح چرایی غیبت، عقلًا نمی­توان از علت آن آگاهی یافت. اکنون می­خواهیم با استفاده از بعضی احادیث ائمه علیهم السلام تأیید کنیم که اصولًا علت غیبت امام علیه السلام براي ما قابل کشف نیست و تلاش در این مسیر ما را به گمراهی می­کشاند.

امام صادق علیه السلام می­فرمایند:

ان لصاحب هذا الامر غیبۀ لابد منها یرتاب فیها کل مبطل.

همانا براي صاحب این امر غیبتی است که قطعاً واقع می­شود، در آن اهل باطل به شک و تردید می­افتند.

راوي می گوید: علت آن را از حضرت پرسیدم. فرمودند:

لامر لم یؤذن لنا فی کشفه لکم.

به خاطر چیزي که اجازه پرده­برداري از آن را براي شما به ما نداده­اند.

راوي می گوید: پرسیدم: حکمت غیبت ایشان چیست؟ فرمودند:

وجه الحکمۀ فی غیبته وجه الحکمۀ فی غیبات من تقدمه من حجج الله تعالی ذکره ان وجه الحکمۀ فی ذلک لا ینکشف الا بعد ظهوره کما لم ینکشف وجه الحکمۀ فیما اتاه الخضر علیه السلام من خرق السفینۀ و قتل الغلام و اقامۀ الجدار لموسی علیه السلام الی وقت افتراقهما.

حکمت غیبت ایشان، همان حکمت غیبت­هاي حجت­هاي خداوند متعال پیش از ایشان است. حکمت این امر، جز پس از ظهور ایشان روشن نمی­گردد، همان طور که حکمت کارهاي حضرت خضر علیه السلام (سوراخ کردن کشتی و کشتن پسر بچه و تعمیر دیوار) براي حضرت موسی علیه السلام تا وقت جدا شدن ایشان از یکدیگر روشن نشد.

در پایان حدیث با تأکید بر « سِر »  بودن علت غیبت امام زمان علیه السلام فرمودند:

یابن الفضل ان هذا الامر امر من امر الله تعالی و سر من سر الله و غیب من غیب الله و متی علمنا انه عزوجل حکیم صدقنا بان افعاله ( کلها حکمۀ و ان کان وجهها غیر منکشف [کمال الدین، جلد 2، باب 44 ، حدیث 11].

همانا این امر (غیبت امام عصر علیه السلام) یک کار خدایی و رازي از رازهاي خداوند و از مصادیق غیب الهی است و ما وقتی خداوند عزوجل را حکیم دانستیم، تصدیق می­کنیم که همه کارهاي او از روي حکمت است، هر چند که حکمت آنها براي ما روشن نباشد.

در این حدیث شریف به چند موضوع مهم درباره حکمت غیبت امام عصر علیه السلام اشاره شده است:

1. به صراحت فرموده­اند: ما اجازه نداریم حکمت غیبت امام زمان علیه السلام را براي مردم بیان کنیم. با این بیان از همان ابتدا خیال همه را آسوده کرده اند که به دنبال پرده برداري از حکمت غیبت نباشند.
2. حکمت غیبت امام علیه السلام پیش از ظهور ایشان مشخص نمی­شود. بنابراین هر وجهی که براي آن بیان شده، یا می­شود، نمی­تواند به عنوان حکمت کار خداوند در این موضوع، تلقی گردد. علت « سر » نامیدن این امر هم این است که وجه آن تا قبل از ظهور حضرت، ناشناخته و مخفی می­ماند (تشبیه غیبت امام عصر علیه السلام به کارهاي حضرت خضر علیه السلام).
3. حکمت غیبت امام زمان علیه السلام نظیر حکمت کارهاي حضرت خضر علیه السلام است که پیامبر عظیم الشأنی چون حضرت موسی علیه السلام نیز ابتداءاً از آنها آگاه نبود. علت کارهای حضرت خضر علیه السلام فقط با توضیح خود ایشان در هنگام جدایی از حضرت موسی علیه السلام روشن شد. نکته جالب توجه در این تشبیه آن است که موسی علیه السلام در اثر بی اطلاعی از حکمت کارهاي خضر تاب نیاورد و در هر سه مورد، لب به اعتراض گشود و به همین خاطر کار به جایی رسید که حضرت خضر علیه السلام اعلام وقت جدایی از حضرت موسی علیه السلام را کرد. شاید همین وجه شباهت در اینجا هم وجود داشته باشد و کسانی که از حکمت غیبت امام عصر علیه السلام اطلاع ندارند، نتوانند صبر و تحمل کافی از خود نشان دهند، در نتیجه از این امتحان بزرگ سربلند بیرون نیایند. از این بالاتر، کارهاي خضرت خضر علیه السلام به لحاظ ظاهري عاقلانه نبود. سوراخ کردن کشتی در دریا، فی نفسه یک کار عقلایی محسوب نمی­شود، هم چنین است کشتن پسر بچه و درست کردن دیواري که در حال خراب شدن است.
4. حضرت در پایان فرمایش خود به صورت یک قاعده کلی عقلی متذکر شده­اند که ما سر بسته به حکیم بودن خداوند اعتقاد داریم و براي تصدیق حکمت الهی، لازم نیست که از رمز و راز همه کارهاي خدا سر در آوریم. این مطلب در کل مباحث اعتقادي و به خصوص در بحث فعلی بسیار کارگشا و روشنگر است.

در دوران غیبت هم هستند کسانی که پنهانیِ امام علیه السلام را امري عقلایی و موجه تلقی نمی­کنند و در پذیرش آن به لحاظ اعتقادي مشکل دارند. اینان براي آن که – به زعم خود – ظاهر آبرومندي براي غیبت امام زمان علیه السلام دست و پا کنند، دست به توجیهاتی می زنند که – به گمان خود – آن را عقلایی جلوه دهند تا هم خود و هم دیگران را نسبت به این امر راضی و خرسند کنند. ولی واقعیت این است که اگر از ابتدا بپذیرند که حکمت آن را نمی­دانند و به تصدیق عقل خویش، سربسته به آن ایمان آورند، نه خود را به زحمت می اندازند و نه در ایمان و اعتقادشان خللی به وجود می آید.

حال اگر همین قاعده عقلی و نقلی را (که ما سر بسته به حکیم بودن خداوند اعتقاد داریم و براي تصدیق حکمت الهی، لازم نیست که از رمز و راز همه کارهاي خدا سر در آوریم) در بحث فعلی بپذیریم، دیگر پذیرفتن غیبت امام عصر علیه السلام بر اندیشه مان گران نمی­آید، آن وقت دیگر توقع نخواهیم داشت که ابتدا علت و حکمت آن را دریابیم تا بعد حکیمانه بودن آن را تصدیق نماییم. به همین جهت خود را ملزم نمی­کنیم که دست به توجیهاتی بزنیم تا امر غیبت را – به گمان خود – قابل قبول جلوه دهیم. این گونه به طور کلی باب سؤال و جستجو از این سر الهی را بر خود می­بندیم و در دانستن آن چه از عهده مان برداشته شده، خود را به زحمت نمی­اندازیم.

در یکی از توقیعاتی که از ناحیه وجود مقدس امام عصر علیه السلام صادر شده، درباره علت غیبت چنین آمده است:

اما علیه ما وقع من الغیبۀ فان الله عزوجل یقول:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْیَاءَ إِن تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ وَإِن تَسْأَلُوا عَنْهَا حِینَ یُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَکُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ [مائده، 10].

( ... فاغلقوا باب السؤال عما لا یعنیکم و لاتتکلفوا علم ما قد کفیتم [کمال الدین، جلد 2، باب 45 ، حدیث 4].

اما علت وقوع غیبت، پس خداي عزوجل می فرماید:

اي مؤمنان درباره چیزهایی نپرسید که اگر برایتان آشکار شود، ناراحتتان می­کند.

پس باب پرسش از اموري که به شما مربوط نیست را ببندید و خود را براي دانستن چیزهایی که از عهده شما برداشته شده به زحمت نیندازید.

طبق این توصیه، جستجو و کاوش این امر، پسندیده نیست و از مواردي دانسته شده که به ما ربطی ندارد.

وظیفه ما ایمان کامل و عمیق به آن اموري است که خداوند اراده فرموده و تلاش براي کشف از رمز و راز آن، کار صحیحی

نیست.

نکته­ای که در فرمایش مرحوم شیخ مفید مطرح شده، این است که آن مصلحت مخفی را هیچ کس جز خداي متعال نمی­داند. اما آن چه در حدیث امام صادق علیه السلام آمده، خلاف این معنا را می­رساند. حضرت فرموده­اند که به ما (اهل بیت علیهم السلام) اجازه پرده برداري از حکمت غیبت امام عصر علیه السلام داده نشده است. این تعبیر بر آن دلالت می­کند که خود حضرات ائمه علیهم السلام از راز غیبت مطلع بوده­اند ولی در کشف آن براي مردم از خداي متعال اجازه نداشته اند. پس حکمت غیبت امام علیه السلام فقط از مردم عادي مخفی است نه از خود ایشان.

در پایان باید اضافه کرد با توجه به روایات مذکور دلایلی که در برخی دیگر از روایات برای غیبت ذکر شده است مانند بر عهده نداشتن بیعت طاغوت زمان یا حفظ جان، از نتایج غیبت هستند نه دلیل غیبت، و طبق فرمایش خود حضرت علت غیبت تا لحظه­ی ظهور روشن نخواهد شد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: